Ouders en pubers: ‘Kraak die rode knoppen!’

Een rode knop kun je opvatten als gedrag van een ander dat je boos en machteloos maakt waardoor je te heftig reageert. In de rol van ouder betekent dit vaak dat je niet meer als volwassene reageert, je raakt uit balans en zegt of doet dingen waar je later spijt van hebt. Het is handig om je eigen rode knoppen én die van je kind goed te kennen. Zo kun je op tijd aanvoelen wanneer een knop wordt ingedrukt en lukt het vaker om rustig te reageren. Dan kunt je proberen de rode knoppen van je kind minder vaak in te drukken.

Dat betekent overigens niet dat je geen grenzen meer moet stellen, dat blijft juist heel belangrijk. In de communicatie met pubers is het ‘de toon die de muziek maakt’. En je kunt best kalmte en begrip uitstralen terwijl je ‘nee’ zegt en (kort!) uitlegt waarom.  

Een rode knop kan bijvoorbeeld zijn dat je als ouder geneigd bent steeds weer te beginnen over situaties die al ooit gebeurd zijn of door telkens dezelfde preek te herhalen. Met weinig effect. Je krijgt maar heel weinig zendtijd van je kind en tijdens preken gaan de luiken automatisch dicht. Een boodschap overbrengen gaat beter op een onbewaakt, ontspannen moment samen. Extra tip: zorg dat die momenten er zijn, even samen de hond uitlaten of film kijken of… Doe hier je best voor. Hou zo het communicatiekanaal open.

Een kind kan op de ouderknop drukken door telkens iets te ver te gaan, keihard muziek aan te zetten of nog even: “kutmoeder” te roepen. Pubers zijn gespecialiseerd in het opsporen en indrukken van rode knoppen, dat hoort bij hun ontwikkeling. Ze willen kijken hoe ver ze kunnen gaan. Test, test, test. Heel irritant. Accepteer het maar gaat vanzelf weer over. Iets over een lange adem.  Een schrale troost: er blijft meer hangen dan je denkt. Ze doen buiten zicht vaak meer met je adviezen dan je denkt, al zullen ze dat niet zo gauw laten merken.

Het is jammer maar als er al stress is dan werken de knoppen dubbel zo hard. Bij zorgen, moeheid, boosheid of verdriet worden we dubbel zo hard geraakt. Dat is gewoon zo, een soort natuurwet. Dan is het extra nodig om rust te nemen, bij te komen, te wachten met reageren. Goed voor jezelf te zorgen. Echt. Anders reageer je ineens zo heftig dat je er zelf van schrikt. En dit kan weer leiden tot enorme escalaties die eigenlijk niet nodig zijn. Zonde want het verpest de sfeer voor het hele gezin. Voor een deel hoort het erbij maar niet te vaak.

Voor ons ouders is het een nobele streven om zo kalm en volwassenen mogelijk te reageren op pubergedrag. Trap niet in je eigen valkuil. In deze fase geldt meer dan ooit: “Geen woorden maar daden”. Je puber kijkt en leert van wat je doet, hoe je reageert. Ze luisteren weinig naar wat je zegt (lees: preekt). Probeer gedrag te laten zien waarmee je de rode knop ‘kraakt’, denk hierbij aan:

·       Meer ademen dan praten. Wacht met reageren.

·       Loop desnoods even weg en doe iets waardoor je ontspant.

·       Zorg dat je eerst luistert en de situatie goed begrijpt. Stel open vragen!

·       Blijf nog even uit oordelen en adviseren. Maak eerst contact. Spreek begrip uit voor de emoties. Erken dat het lastig of moeilijk is.

·       Geef terug wat je ziet: “Ik zie dat je boos bent omdat je heel graag … wilt.”

·       Creëer rust en overzicht.

·       Overleg het mogelijkerwijs eerst even met de andere ouder.  Zodra je genoeg weet dan rond je de onderhandeling af: spreek duidelijk uit wat afspraken en regels zijn.

 En tot slot:

·       Laat je niet gek maken!

·       Neem het niet te serieus!